55. rocznica sformowania 9. Flotylli Obrony Wybrzeża

W poniedziałek 1 czerwca przypada 55. rocznica utworzenia 9. Flotylli Obrony Wybrzeża. W efekcie zmian organizacyjnych w Marynarce Wojennej RP, 28 grudnia 2006 roku związek taktyczny został rozformowany, a w miejscu jego stacjonowania utworzono Punkt Bazowania Hel.

Ceremonia rozformowania 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu, odbyła się w asyście Kompanii i Orkiestry Reprezentacyjnej Marynarki Wojennej. Tydzień wcześniej, podczas specjalnego seminarium w formie dyskusji historycznej na temat tradycji i uwarunkowań militarnych funkcjonowania Flotylli, nastąpiło podsumowanie 41 lat jej funkcjonowania w strukturach Marynarki Wojennej.

Rozformowanie 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu to jedna z większych zmian organizacyjnych w Marynarce Wojennej przeprowadzona na przestrzeni ostatnich lat. Pierwszym etapem było wycofanie ze służby (w 2004 roku) ścigaczy projektu 912 M. Ich zadania przejęły stacjonujące w Gdyni fregaty rakietowe ORP Gen. K. Pułaski, ORP Gen. T. Kościuszko oraz korweta ZOP ORP Kaszub (włączony w skład Dywizjonu Okrętów Zwalczania Okrętów Podwodnych – obecnie Dywizjon Okrętów Bojowych).

Po rozformowaniu 11. Dywizjonu Ścigaczy, w Helu pozostał 13. Dywizjon Trałowców, który w 2006 roku przeszedł w podporządkowanie 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu i zmienił miejsce dyslokacji z Helu na Gdynię. Dzięki temu zachowano równowagę sił trałowo-minowych Marynarki Wojennej na całym wybrzeżu. Tym samym wzmocniona została 8. Flotylla Obrony Wybrzeża w Świnoujściu specjalizująca się w działaniach minowych. Pozostałe jednostki specjalistyczne 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu, w tym batalion saperów, dywizjon przeciwlotniczy i kompania przeciwchemiczna zostały podporządkowane dowódcy 3. Flotylli Okrętów w Gdyni.

Pozostający w Helu Punkt Bazowania dla jednostek MW zajmuje obecnie około 30 procent dotychczasowych terenów 9. Flotylli Obrony Wybrzeża. Jego rola polega głównie na czasowym zabezpieczeniu logistycznym jednostek pływających, zwłaszcza podczas ćwiczeń czy innych operacji morskich.

Z kart historii

Na początku lat 60. XX wieku, w związku z groźnymi kryzysami berlińskim i kubańskim, podjęto decyzję o wzmocnieniu sił zbrojnych. Na potrzeby wojska, w latach 1961-1965, przeznaczono o ponad 60% więcej środków finansowych niż miało to miejsce wczesniej. Efektem tego było m.in. utworzenie w Marynarce Wojennej dwóch flotylli obrony wybrzeża, w Helu i Świnoujściu. Powstanie nowego związku taktycznego jakim była 9. FOW z siedzibą w Helu powiązano z rozformowaniem Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy.

Oficjalną datą utworzenia 9. FOW był 1 czerwca 1965 r. Została ona powołana rozkazem dowódcy Marynarki Wojennej nr 027/Org z dnia 29 kwietnia 1965 roku. W skład Flotylli weszły: 13. Dywizjon Trałowców, 11. Dywizjon Ścigaczy, 15. Dywizjon Kutrów Trałowych, 3. Bateria Artylerii Stałej, 11. Bateria Artylerii Stałej, 25. Bateria Artylerii Stałej, 28. Bateria Artylerii Stałej, 34. Bateria Artylerii Stałej, 7. Rejon Obserwacji i Łączności 9. FOW, 1. Węzeł Łączności 9. FOW, 11. Składnica z Warsztatem Sprzętu Obserwacji i Łączności 9. FOW, Komendy Portów Wojennych w Gdyni i Helu.

Do głównych zadań 9. Flotylli Obrony Wybrzeża należało: poszukiwanie i niszczenie okrętów podwodnych, min morskich, eskortowanie okrętów, transportowców, obrona przeciwlotnicza rejonów bazowania, obiektów i wojskowych instalacji brzegowych. Obrona portów przed dywersją podwodną. Pełnienie dyżurów ratowniczych w polskiej strefie ratownictwa SAR.

W 1978 roku patronem Flotylli został kontradmirał Włodzimierz Steyer. W okresie czterdziestu jeden lat istnienia 9. Flotylli Obrony Wybrzeża przez jej jednostki przewinęły się tysiące oficerów, podoficerów, marynarzy i pracowników wojska. Flotylla dowodzona była przez dwunastu etatowych dowódców, ostatnim był kontradmirał Czesław Dyrcz.

Reorganizacja Marynarki Wojennej po przystąpieniu Polski do NATO w 1999 r, a także problemy finansowe skutkowały wycofaniem ze służby w latach 2001-2005 starych i nieperspektywicznych okrętów oraz innego sprzętu. Ostatecznie 28 grudnia 2006 nastąpiło oficjalne rozformowanie 9. Flotylli Obrony Wybrzeża. Odtąd w Helu funkcjonuje jedynie punkt bazowania dla jednostek pływających Marynarki Wojennej. Zamknęło to ważny etap w historii Marynarki Wojennej, gdyż Hel, od momentu budowy portu wojennego w 1931 roku, stanowił jedną z podstawowych baz morskich, a jego udział w wojnie obronnej 1939 roku zapisał się na kartach historii szczególnie 32 dniową obroną tego rejonu przed hitlerowską nawałnicą.

Dowódcy 9. Flotylli Obrony Wybrzeża

• kmdr por. Tadeusz Mandat (01.06.1965 – 18.05.1966)
• kmdr Henryk Pietraszkiewicz (18.06.1966 – 28.02.1969)
• kmdr Mieczysław Lechowski (28.02.1969 – 29.12.1969)
• kmdr Józef Ćwirko (30.12.1969 – 27.03.1975)
• kmdr Stanisław Tobiasz (15.12.1975 – 12.04.1985)
• kmdr Kazimierz Wolan (12.04.1985 – 20.02.1990)
• kmdr Jędrzej Czajkowski (20.02.1990 – 30.07.1991)
• kmdr Marek Brągoszewski (30.07.1991 – 14.05.1997)
• kmdr Marian Prudzienica (14.05.1997 – 16.06.2000)
• kmdr Tomasz Mathea (16.06.2000 – 08.04.2002)
• kmdr Andrzej Rosiński (08.04.2002 – 08.04.2005)
• kontradm. Czesław Dyrcz (16.08.2005 – 28.12.2006)

Patron 9. Flotylli Obrony Wybrzeża

Kontradmirał Włodzimierz Brunon Steyer urodził się 15 lipca 1892 w Montrealu. W 1913 roku ukończył w Petersburgu Korpus Morski i kurs artylerii morskiej. W 1913 roku, jako młodszy oficer artylerii został zaokrętowany na rosyjskim krążowniku Askold, na pokładzie którego uczestniczył w działaniach podczas I wojny światowej na Oceanie Spokojnym i Indyjskim oraz Morzu Śródziemnym w forsowaniu Dardaneli.

Pod koniec 1919 roku przyjechał do odrodzonej Polski. W stopniu kapitana został wyznaczony na stanowisko zastępcy komendanta Portu Wojennego w Modlinie. W 1920 roku powierzono mu zadanie sformowania III Batalionu Morskiego, z którym wyruszył na front wojny polsko-bolszewickiej.

W latach 1921-1922 dowodził okrętem ORP Generał Haller, na pokładzie którego prowadził działalność dydaktyczną dla podchorążych. W 1924 roku objął dowodzenie okrętem ORP Komendant Piłsudski, a dwa lata później ORP Mazur. W 1927 roku został wyznaczony na stanowisko kierownika Samodzielnego Referatu Artylerii i Uzbrojenia Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie. W latach późniejszych pełnił funkcję komendanta Portu Wojennego Gdynia gdzie m.in. przewodniczył Komisji Odbioru ORP Grom, ORP Gryf i ORP Błyskawica.

Od 1937 roku dowodził Rejonem Umocnionym Hel. Od 1 września do 1 października 1939 roku współdowodził obroną Półwyspu Helskiego. W dniu 1 października 1939 roku uczestniczył w odprawie u dowódcy Floty kontradmirała Józefa Unruga, na której podjęto decyzję o kapitulacji. Gdy kontradmirał Unrug otrzymał zadanie samodzielnego podjęcia decyzji w sprawie zaprzestania walk na Helu z ust Włodzimierza Steyera padły historyczne słowa: „Wszyscy kapitulują we wrześniu, my wytrzymamy do października”. I tak 2 października po kapitulacji Steyer zwrócił się do marynarzy i żołnierzy: „Bądźcie przygotowani na długa niewolę. Pamiętajcie, Polak powinien mieć swój honor. Nadejdzie czas, że jeszcze tu wrócimy”. Do 4 października przebywał na Helu by przekazać Niemcom obiekty oraz poinformować ich o miejscu zagród minowych. Od 1939 do 1945 roku przebywał w niewoli niemieckiej.

Po zakończeniu II wojny światowej wrócił do Polski i został wcielony do Marynarki Wojennej oraz mianowany dowódcą Oddziału Środków Pomocniczych i Przystani Głównego Portu Marynarki Wojennej w Gdyni. W 1946 roku został mianowany na stopień kontradmirała, a rok później wyznaczony na dowódcę Marynarki Wojennej.

W 1950r. został przeniesiony w stan spoczynku. Ponieważ został zwolniony z symboliczną emeryturą generalską, podjął pracę w Powszechnej Kasie Oszczędności w Gdyni, później przeniesiony do oddziału w Ostrołęce. Pod koniec lata 1957r. otrzymał mieszkanie we Wrzeszczu i przeniósł się do Gdańska.

Zmarł 15 września 1957 roku w Szpitalu Marynarki Wojennej w Gdańsku – Oliwie. Został pochowany z honorami wojskowymi na cmentarzu Obrońców Wybrzeża w Gdyni-Radłowie.

Źródło: 3 Flotylla Okrętów