Antarktyka pod skrzydłami Orlenu. PAN i polski przemysł na rzecz klimatu

Rejon Wyspy Króla Jerzego w Archipelagu Szetlandów Południowych już wkrótce może zyskać status Szczególnie Chronionego Obszaru Antarktyki. Projekt „Antarktyka pod skrzydłami Orlenu” realizowany jest przez polski koncern multienergetyczny oraz Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk. To ambitne przedsięwzięcie otwiera nowy rozdział w historii polskiej obecności naukowej na kontynencie południowym.

Ekspansja nauki, nie człowieka. Antarktyka jako laboratorium przyszłości

Antarktyka to nie tylko lodowa pustynia. To strategiczne laboratorium klimatyczne, w którym każda decyzja badawcza ma globalne konsekwencje. Mowa o obszarze Antarktydy oraz otaczających ją wód Oceanu Południowego, objętym postanowieniami międzynarodowego Traktatu Antarktycznego. Dokument ten stanowi, że kontynent przeznaczony jest wyłącznie do celów naukowych i pokojowych, zakazując zarówno eksploatacji surowców, jak i prowadzenia działań militarnych.

Prowadzone na tym obszarze badania mają ogromne znaczenie dla zrozumienia globalnych procesów klimatycznych i funkcjonowania całej planety. Polska, jako jeden z 29 państw zarządzających tym terytorium, odgrywa aktywną rolę w rozwoju polityki badawczej i środowiskowej Antarktyki.

Projekt „Antarktyka pod skrzydłami Orlenu”, ogłoszony wspólnie przez polski koncern multienergetyczny, Fundację Orlen i Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, ma doprowadzić do wyznaczenia nowego Szczególnie Chronionego Obszaru Antarktyki (ASPA) – statusu przyznawanego tylko najbardziej wrażliwym i unikalnym przyrodniczo lokalizacjom.

Orlen i PAN z inwestycjami w sprzęt i bezpieczeństwo

Symboliczny, lecz bardzo konkretny początek stanowi zakup specjalistycznego sprzętu: nowoczesnej łodzi Sea Rescue and Assistance, skuterów śnieżnych i dronów. Wszystko to trafi do zespołu naukowego pracującego w rejonie Zatoki Destrukcji na Wyspie Króla Jerzego.

Jak podkreśla prof. Jarosław Poznański, dyrektor Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN, wyposażenie to nie tylko poprawi komfort i bezpieczeństwo pracy, lecz także umożliwi pozyskiwanie danych na temat tempa topnienia lodowców, dynamiki populacji gatunków antarktycznych oraz lokalnych zmian klimatu. Obszar objęty badaniami znajduje się w bezpośrednim zasięgu Polskiej Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego – placówki zarządzanej przez IBB PAN od 2012 roku.

Znaczenie nowego rezerwatu w Antarktyce

Obecnie pod ścisłą ochroną znajduje się zaledwie 0,02% powierzchni Antarktyki. Tymczasem liczba wypraw badawczych rośnie, podobnie jak obecność człowieka – turystyczna, naukowa i logistyczna. Polska, wytyczając nowy obszar chroniony, dołączy do elitarnego grona państw realnie kształtujących politykę ochrony środowiska w jednym z najbardziej ekstremalnych rejonów świata.

To nie tylko prestiż. To wpływ – na przyszłość decyzji dotyczących środowiska Antarktyki, ale też zwiększenie pozycji Polski w ramach systemu Traktatu Antarktycznego.

Polska nauka w sercu Antarktyki. PAN rozwija badania polarne i szkoli nowe pokolenie badaczy

W ramach projektu przeprowadzona zostanie również inwentaryzacja Ostoi Ptaków i Bioróżnorodności (IBAs). To kluczowy komponent badań, ponieważ ptaki stanowią czuły wskaźnik zmian klimatycznych. Badania prowadzone z użyciem bezzałogowych systemów powietrznych pozwolą na obserwacje z trudno dostępnych miejsc, niedostępnych dotąd dla klasycznego monitoringu.

Systemu bezzałogowe umożliwią dotarcie do miejsc, które do tej pory pozostawały poza zasięgiem. To szansa na odkrycia, które mogą zadecydować o ochronie tych terenów w ich pierwotnej formie.

dr hab. Robert Bialik, prof. PAN, kierownik projektu

Edukacja i popularyzacja wiedzy. Antarktyka zagości w polskich szkołach

Ta edukacyjna inicjatywa towarzysząca projektowi „Antarktyka pod skrzydłami Orlenu”, to nie tylko działania badawcze na końcu świata, ale również szeroko zakrojona inicjatywa edukacyjna realizowana w Polsce. W ramach przedsięwzięcia zaplanowano produkcję filmu dokumentalnego, który przybliży kulisy polskich badań w Antarktyce, a także cykl wydarzeń naukowych i interaktywnych warsztatów adresowanych do młodzieży.

Kluczowe będzie wprowadzenie tematów związanych z Antarktyką do przestrzeni szkolnej – jako realnego obszaru badań, obserwacji klimatu i ochrony środowiska, nie zaś egzotycznej ciekawostki geograficznej. Działania te mają na celu budowanie świadomości ekologicznej wśród uczniów oraz promowanie nauki jako narzędzia zrozumienia procesów zachodzących na naszej planecie.

W ten sposób Antarktyka stanie się częścią szerszej opowieści o odpowiedzialności, badaniach naukowych i globalnym bezpieczeństwie środowiskowym. Orlen i PAN chcą poprzez ten komponent projektu wzmocnić zainteresowanie naukami przyrodniczymi, a także pokazać młodym odbiorcom, że polscy badacze mają realny wpływ na przyszłość jednego z najważniejszych ekosystemów świata.

Dlaczego to ważne dla branży morskiej i energetycznej?

Orlen, jako zintegrowany koncern multienergetyczny działający w Europie Środkowej, pokazuje, że transformacja energetyczna nie kończy się na redukcji emisji i inwestycjach w nowe technologie. To również kwestia odpowiedzialności wobec globalnych ekosystemów i zrozumienia ich roli w stabilności klimatycznej planety. Zaangażowanie spółki w projekt antarktyczny to nie tylko gest symboliczny, lecz świadome włączenie się w działania na rzecz ochrony najczulszych obszarów środowiskowych świata.

Współpraca z Instytutem Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk pokazuje, że nauka i przemysł mogą działać wspólnie, zamiast funkcjonować w odrębnych światach. Taki model współpracy staje się dziś kluczowy: przyszłość badań klimatycznych wymaga nie tylko wiedzy i zaplecza akademickiego, lecz także infrastruktury, logistyki i zdolności operacyjnych, które może zapewnić sektor gospodarczy.

Z Warszawy na biegun południowy. PAN i Orlen kształtuje kierunki nauki klimatycznej

Instytut Biochemii i Biofizyki PAN od lat odgrywa kluczową rolę w rozwijaniu krajowego potencjału badawczego w rejonach polarnych. To właśnie z tego ośrodka wywodzą się zespoły, które od dekad prowadzą systematyczne obserwacje zmian klimatycznych, topnienia lodowców czy bioróżnorodności Antarktyki. Jednostka kształci także nowe pokolenie badaczy – nie tylko w dziedzinie biofizyki i biochemii, lecz również nauk o klimacie i środowisku.

Warto podkreślić, że Instytut jest aktywnym członkiem Polskiego Konsorcjum Polarnego – platformy współpracy zrzeszającej najważniejsze instytucje naukowe prowadzące badania w Arktyce i Antarktyce. Dzięki temu IBB PAN nie tylko prowadzi własne projekty terenowe, lecz również współtworzy kierunki rozwoju polskiej nauki polarnej na poziomie międzynarodowym.

Partnerstwo z polskim koncernem oznacza dla Instytutu nie tylko dostęp do nowoczesnej infrastruktury, ale również realną szansę na zwiększenie znaczenia naszego kraju w systemie ochrony Antarktyki. To współpraca, która może przełożyć się na konkretne decyzje dotyczące przyszłości kontynentu – nie tylko z perspektywy nauki, lecz także globalnej polityki klimatycznej.

Źródło: Orlen/MD

• Grupa ORLEN uruchomiła wydobycie ropy na norweskim złożu Tyrving
• Zmiany klimatyczne: Wybrzeża Lizbony rajem dla morskich ssaków
• Sieci-widma. Niewidzialne zagrożenie dla mórz i oceanów
• Nawet Arktyka jest zanieczyszczana przez plastik