Istota Sił Morskich [część 4]

Siły Morskie rzeczypospolitej polskiej to ogół posiadanych przez Polskę sił i środków do prowadzenia polityki na morzu. W ich skład wchodzą (wg kryterium podmiotowego): Marynarka Wojenna RP wraz ze służbą hydrograficzną, morskie jednostki działań specjalnych, Morski Oddział Straży Granicznej, terenowe organy administracji morskiej, Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa, Służba Celna, Policja wodna, a także inne podmioty posiadające kompetencje w obszarze bezpieczeństwa morskiego.

Flota wojenna to nie tylko siła militarna, ale też narzędzie uprawiania polityki przez państwo morskie, dążące do rozwoju i osiągające założone cele. Marynarka wojenna, dzięki swej wszechstronności, posiada naturalną łatwość budowania i podtrzymywania układów sojuszniczych leżących w sferze interesów całego państwa. Wykorzystując międzynarodowe prawa żeglugowe i wolności komunikacyjne, jej okręty są zdolne do manifestowania determinacji politycznej i militarnej oraz ochrony narodowych lub sojuszniczych morskich interesów bez formalnego naruszania terytorium potencjalnych adwersarzy. Siły morskie, a w szczególności marynarka wojenna, są współcześnie jedną z najbardziej akceptowalnych politycznie form obecności wojskowej. Wreszcie, marynarka wojenna sankcjonuje swoją rację bytu jako integralny i niezbędny komponent narodowej gospodarki morskiej.

Współczesne wykorzystanie środowiska morskiego obejmuje cztery zasadnicze płaszczyzny: morze jako źródło bogactw naturalnych, transport i wymianę handlową (łańcuchy dostaw o znaczeniu globalnym i regionalnym), rozprzestrzenianie idei, kultury i informacji oraz jego wykorzystanie do uprawiania polityki siły i dominacji. Należy stwierdzić, że każda działalność na morzu (wojskowa czy gospodarcza) nosi z reguły międzynarodowy charakter, w związku z czym może być zbieżna z interesami innych państw czy podmiotów, rozbieżna (neutralna) lub kolizyjna – generująca napięcia i konflikty. To dlatego każde państwo morskie tworzy w ramach posiadanych możliwości ekonomicznych oraz prezentowanego stopnia ambicji narodowych stosowne siły morskie, mające wspierać realizację jego interesów w wymienionych płaszczyznach, a także określa ich rolę (funkcje) i zadania.

Złożoność środowiska morskiego spowodowała, że konieczne stało się dokonanie podziału powiązanego z nim bezpieczeństwa na dwa rodzaje: maritime safety i maritime security (rysunek 2). Pierwszy, określany jako bezpieczeństwo morskie, zawiera w sobie zasady tzw. morskiego BHP – czyli bezpieczeństwa życia, zdrowia i mienia od zagrożeń na morzu generowanych przez zarówno fizyczno-geograficzne, jak i operacyjne warunki tegoż środowiska, a także jego bezpieczeństwo od zanieczyszczeń produktami ubocznymi działalności ludzkiej na morzu oraz na obszarach zlewisk. Drugi możemy określić jako bezpieczeństwo morskie państwa. Powinno ono zapewnić możliwość przeciwstawienia się wszystkim wyzwaniom i zagrożeniom na morzu. Można je z kolei podzielić na dwa segmenty: hard security, stanowiący domenę wyłącznie flot wojennych (wykorzystanie morza jako źródła siły i dominacji) i soft security (tj. ochrona i obrona pozostałych form działalności człowieka na morzu), w którym udział biorą zarówno floty wojenne, jak i inne podmioty (Straż Graniczna, Policja wodna, Służba Celna, Administracja Morska, inne). Soft security staje się też domeną podmiotów prywatnych. Oba rodzaje bezpieczeństwa spowodowały podział sił morskich na narzędzia siłowe oraz inne.

Rysunek 2 . Miejsce bezpieczeństwa morskiego państwa w międzynarodowym środowisku bezpieczeństwa

Źródło: opracowanie własne

Najbardziej elastyczne, wszechstronne i geograficznie nieograniczone w swoich działaniach są marynarki wojenne. Mogą one wypełniać różnorodne zadania powiązane z wszelkimi rodzajami bezpieczeństwa występującymi na światowym obszarze morskim. Teoretycy wojskowości komasują je w trzy zasadnicze funkcje: militarną, dyplomatyczną i porządkową (ochrona porządku publicznego na morzu, constabulary role). Na morzu praktycznie są one nierozłączne – każdy dowódca okrętu w trakcie rejsu realizuje je w sposób ciągły, często jednocześnie łącząc wszystkie trzy funkcje.
Współcześnie oraz w najbliższej przyszłości nie bez znaczenia pozostanie czynnik ludzki, który jest najważniejszym elementem współtworzącym zdolności operacyjne sił morskich, przede wszystkim marynarki wojennej. Wyszkolone i doświadczone załogi są równie trudno osiągalne jak nowoczesne okręty, zwłaszcza że oczekiwane i pożądane zmiany w składzie floty spowodują zasadniczy sprzętowy przeskok technologiczny. Podjęcie nowych wyzwań przez SM RP wymagać więc będzie weryfikacji metod i sposobów kształcenia i szkolenia załóg, a także sprawdzenia przydatności używanych na uczelniach i w centrach szkoleniowych programów nauczania. Obok przekazu odpowiednio dobranego zakresu wiedzy ogólnej i specjalistycznej dużo większą niż obecnie rangę powinno uzyskać: na początkowych etapach kariery – szkolenie praktyczne; na etapach dalszych – praktyczna służba na morzu. Winny one kształtować niezbędną wytrzymałość połączoną z odpornością – cechy nierozłącznie powiązane ze służbą na morzu. Szczególną uwagę należy zwrócić na cechy przywódcze, kreujące osobowość przyszłego dowódcy okrętu – umiejętności dowodzenia zespołem, zdecydowanie, dokładność, prawość, wyobraźnię, opanowanie, wysoką motywację do działania, stawianie jasnych, prowadzących do osiągania celów zadań. Cechy te powinny być rozwijane przez cały okres kształcenia i szkolenia.
Istotnym czynnikiem budującym renomę SM RP w społeczeństwie powinien być przyjęty przez nie i świadomie stosowany system awansowania, oparty na kryteriach merytorycznych promujący kadry najbardziej utalentowane, potwierdzone rzeczywistymi dokonaniami na morzu. Wprowadzenie tej zasady do polityki kadrowej SM RP jest warunkiem niezbędnym ich efektywnej odnowy.

Źródło: Strategiczna Koncepcja Bezpieczeństwa Morskiego Rzeczpospolitej Polskiej