Kongsberg Hugin: podwodne oczy flot wojennych i przemysłu offshore

Prace nad autonomicznym pojazdem podwodnym (AUV, Autonomous Underwater Vehicle) rozpoczęto w Norwegii końcu lat 80. XX wieku. Wówczas to firma Simrad (dziś należy do Kongsberg Maritime) wyprodukowała małego robota testowego – demonstratora technologii. Idea AUV jest o tyle interesująca, że pojazd podwodny może działać niezależnie od platformy bazowej, bez kabli i zdalnego sterowania, ma więc szeroki zakres zastosowań w oceanografii, monitorowaniu środowiska, mapowaniu dna morskiego i badaniach dotyczących rybołówstwa.

W 1995 roku Kongsberg w kooperacji z potentatem rynku naftowego Statoil oraz Ośrodkiem Badań Obronnych (Forsvarets Forskningsinstitutt) i z Norweskim Instytutem Prac Podwodnych (Norsk Undervannsintervensjon) rozpoczął program, którego celem było opracowanie autonomicznego pojazdu podwodnego, mającego działać zarówno na wodach płytkich, jak i głębokich, a także mieć zastosowania cywilne i wojskowe. Nazwano go Hugin, po jednym z kruków najważniejszego nordyckiego boga – Odyna. Już dwa lata później dokonano prób pojazdu, między innymi wykorzystując go do sprawdzania podwodnych rurociągów dostawczych. Natomiast w 2001 roku Hugin wyruszył na pierwszą misję przeciwminową z pokładu norweskiego niszczyciela min KNM Karmøy. Szybko okazało się, że jego użycie w poszukiwaniu i wstępnej klasyfikacji obiektów minopodobnych odmieniło oblicze walki minowej XXI wieku. Zastosowanie działającego autonomicznie Hugina w aplikacjach przeciwminowych (Mine CounterMeasures, MCM) i szybkiej ocenie środowiska (Rapid Environmental Assessment, REA) wprowadziło nową jakość wydajności przeszukiwania obszaru zagrożonego oraz wysoki poziom bezpieczeństwa dla załogi i okrętu-nosiciela. Dane o wysokiej rozdzielczości z sonaru o syntetycznej aperturze (HISAS) działającego blisko dna morskiego, czyli w pobliżu potencjalnego zagrożenia, znacznie poprawia wykrywanie i klasyfikację podejrzanych obiektów.

[powiazane1]

AUV typu Hugin do 2007 roku pracując dla przemysłu naftowego i gazowego zgromadziły dane, pokonując przy tym ponad 150 000 km na całym świecie, począwszy od litoralu do wód o głębokości 3000 m. Liczby odnalezionych obiektów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego chyba nikt nie policzył… Wiadomo natomiast, że „kruk” Kongsberga przyjął się we flotach NATO i nie tylko. Trafił także do Marynarki Wojennej RP (wersja Hugin 1000MR). Należy się spodziewać, że seryjne Kormorany II też je otrzymają.

Kluczem do sukcesu Hugina było zastosowanie standaryzacji technicznej, która umożliwia dostosowanie do aplikacji cywilnych, komercyjnych, naukowych i militarnych. Modułowa konstrukcja pojazdu pozwala na różnorodne konfiguracje ładunku użytecznego, dzięki czemu może być dostosowana do życzeń i potrzeb klienta. W zależności od dopuszczalnej głębokości działania, Huginy są oznaczone jako 1000, 3000, 4500 i 6000, gdzie cyfra wskazuje głębokość w metrach. Przykładowo, wersja 1000 może działać pod wodą do 24 godzin przy prędkości 4 węzłów, zaś model 3000 jest zdolny do przebywania pod wodą do 60 godzin, natomiast Huginy 6000 znalazły wrak wspomnianego na wstępie San Juana, choć nie leżał aż tak głęboko.

Poszczególne wersje różni długość i średnica kadłuba oraz rodzaj zasilania elektrycznego, ale ogólnie wyglądają tak samo – mają wrzecionowaty kadłub, stawiający wodzie minimalny opór. Wykonano go z laminatu z włókiem węglowych i z pianki syntetycznej. Do zasilania cichego silnika elektrycznego napędzającego śrubę służy akumulator litowo-polimerowy lub aluminiowo-tlenowe semi-ogniwa paliwowe (ALHP FC Battery), stosowane w wersjach operujących na bardzo dużych głębokościach. Hugin jest jedynym na świecie AUV z takim źródłem zasilania, zaś obie baterie cechuje wysoka odporność na duże zmiany ciśnienia hydrostatycznego. Cechy te czynią z niego bardzo stabilną i niskoszumną platformę hydrodynamiczną dla czujników akustycznych.

[powiazane2]

Aby sprostać zróżnicowanym wymaganiom, Huginy mogą być wyposażane w różne czujniki akustyczne, w tym: echosondy wielowiązkowe, sonary boczne, sonary z syntetyczną aperturą oraz sonary do badań rybołówstwa, czujniki zmętnienia wody, czy urządzenia do profilowania warstw pod dnem morza. Ponadto każdy dysponuje zintegrowanym inercyjnym systemem nawigacji podwodnej NavP, który w połączeniu ze wspomnianymi urządzeniami, daje wysoką dokładność lokalizacji wykrytych obiektów. Uaktualnianie położenia pojazdu pod wodą jest wspierane przez system łączności podwodnej i pozycjonowania HiPAP, zainstalowany na jednostce bazowej, który pozwala na okresowe uaktualnianie pozycji AUV.

Ważnym aspektem użycia Hugina jest możliwość jego integracji na niemal każdej jednostce pływającej. Wystarczy aby miała miejsce do instalacji urządzenia wodującego i podnoszącego, które jest niewiele większe od samego pojazdu. Pozwala ono na użycie Hugina do stanu morza 5. Natomiast do analizy pozyskanych danych przeznaczone jest oprogramowanie, które można obsługiwać na zwykłych stacjach roboczych PC, zlokalizowanych w dowolnym pomieszczeniu na jednostce pływającej, brzegu lub w kontenerze.

Hugin to jeden z czołowych robotów podwodnych w swojej klasie. Używany jest przez marynarki wojenne w walce minowej, instytucje naukowo-badawcze w pracach oceanograficznych, batymetrycznych i innych, jak też przez koncerny wydobywcze do dozorowania stanu technicznego i lokalizacji uszkodzeń podwodnej infrastruktury krytycznej.

Podpis: kb