Strażnicy zgodności

Statki handlowe pływające po wodach międzynarodowych podnoszą bandery państw, w których są zarejestrowane. Państwo bandery określa przynależność państwową statku oraz jurysdykcję, według której przepisów statek jest zarejestrowany lub uprawniony do ich stosowania. Państwo to jest uprawnione i odpowiedzialne za egzekwowanie regulacji krajowych i międzynarodowych, w tym przepisów IMO i Prawa Morza.

„Podstawową funkcją rejestru statków jest zapewnienie zgodności z krajowymi i międzynarodowymi przepisami i konwencjami mającymi zastosowanie do statków zarejestrowanych w tym kraju” – wyjaśnia Nick Sansom, Chief Business Development Officer of the Bermuda Shipping and Maritime Authority.

Następnie dodaje, „Bermudy, dzięki posiadaniu własnej doświadczonej kadry złożonej z byłych starszych mechaników, kapitanów oraz inżynierów budowy okrętów, którzy doskonale rozumieją działania i wymagania klientów, idą o krok dalej w zapewnieniu wsparcia opierającego się na rozwiązaniach, które pomogą armatorom w przestrzeganiu i wypełnianiu wymogów administracji morskich. Znajduje to odzwierciedlenie w pozycji Bermudów w pierwszej piątce na liście Paris MOU oraz członkostwie w programie USCG’s QUALSHIP 21.”

Rejestr statków prowadzony przez państwo bandery pozwala właścicielom na zarejestrowanie prawa własności, a kredytodawcom na zarejestrowanie papierów wartościowych posiadanych na statkach.

Zgodnie z zasadą kontroli państwa portu (PSC), statki muszą również przestrzegać praw i przepisów portów w krajach, do których zawijają. PSC działa w ramach Paryskiego i Tokijskiego protokołu ustaleń (MOU), których głównym celem – poprzez zharmonizowany system przepisów i wymagań – jest wyeliminowanie z żeglugi statków niespełniających wymaganych standardów.

FOCs – Wygodne bandery czy też bandery zgodności?

Rejestr otwarty to taki rejestr, w którym właściciel statku znajduje się w kraju innym niż państwo bandery i w którym na pokładach statków mogą być zatrudnieni marynarze dowolnej narodowości.

Jednym z najstarszych i najbardziej renomowanych otwartych rejestrów jest U.K. Ship Register (UKSR), część Maritime and Coastguard Agency.

„UKSR jest międzynarodowym rejestrem, do którego dostęp ma ponad 120 krajów, a jako jednostka rządowa nie jest nastawiony na zysk” – mówi Katy Ware, dyrektor UK Maritime Services i stały przedstawiciel Wielkiej Brytanii w IMO. „Skupiamy się na bezpieczeństwie statków i marynarzy oraz na oddziaływaniu na środowisko. Osoby pływające pod banderą brytyjską wiedzą, że ich bezpieczeństwo jest najwyższym priorytetem, niezależnie od tego, czy statek jest eksploatowany w kraju czy za granicą.”

Istnieje wiele nieporozumień związanych z używaniem terminu „Wygodne bandery”, który został ukuty jako pejoratywny zwrot kilkadziesiąt lat temu, kiedy nastąpiło przejście od tradycyjnych państw morskich i bander narodowych, takich jak amerykańska i europejskie, do otwartych rejestrów krajów takich jak Panama i Liberia.

Terminu tego używano do określenia wszystkich rejestrów statków, które działają jako rejestry otwarte, w przeciwieństwie do rejestrów zamkniętych lub narodowych, czyli takich, które pozwalają na rejestrację statków wyłącznie przedsiębiorstwom żeglugowym z tego państwa. Przekonanie, że są to rejestry niespełniające norm, niebezpieczne i wykorzystywane wyłącznie w celu ominięcia zasad bezpieczeństwa oraz uniknięcia konieczności zapewnienia przez armatorów właściwych środków na utrzymanie załóg – jest nieprawdą i zostało obalone poprzez lepsze notowania wielu tak zwanych „Wygodnych bander” – w porównaniu z banderami narodowymi.

W statystykach Międzynarodowej Izby Żeglugowej z 2021 r., dotyczących braków na statkach morskich, rozpatrywanych pod kątem państwa bandery, statki pływające pod banderą Panamy, Liberii i Republiki Wysp Marshalla (RMI) – trzech najpopularniejszych rejestrów statków – wraz z wieloma innymi działającymi na zasadzie otwartego rejestru, uzyskały pozytywne wyniki i zostały umieszczone na ‘białych’ listach MOU z Tokio i MOU z Paryża oraz programie QUALSHIP 21 USCG, nierzadko plasując się wyżej niż wiele tradycyjnych bander narodowych.

RMI (Rejestr Republiki Wysp Marshalla) jest jedynym rejestrem na świecie, który przez 17 kolejnych lat osiągnął uznanie przez USCG w programie QUALSHIP 21.

Alfonso Castillero, Dyrektor Operacyjny Rejestru liberyjskiego uważa: „Rejestry statków ponoszą ogromną odpowiedzialność za zapewnienie, aby statki podnoszące ich banderę były w pełni w zgodzie z przepisami krajowymi i międzynarodowymi oraz konwencjami, których stroną jest dane państwo. Tego wysokiego zaangażowania w przestrzeganie przepisów i bezpieczeństwa nie należy utożsamiać z demonizowanym słowem „wygodny”, używanym przez tych, którzy forsują archaiczne rozumienie pojęcia „Flag of Conveniance”. Potwierdzenie tego znajduje się w rankingach Port State Control. Te tak zwane „Wygodne banderyi”, w rzeczywistości są „Banderami zgodności”. Ci, którzy faktycznie rozumieją branżę morską, już dobrze znają ten fakt.”

Bill Gallagher, Prezes Międzynarodowego Rejestru/RMI, dodaje: „Rejestr RMI, najmłodszy i najbardziej ekologiczny na świecie (jak podaje Clarksons, ponad 50 procent tonażu brutto RMI, wykorzystuje ‘zieloną’ technologię) i osiągający najlepsze wyniki w rankingach PSC z pierwszej dziesiątki, zainwestował znaczne środki w udoskonalenia techniczne na całym świecie, aby zapewnić swoją wysokiej jakości obsługę oraz wsparcie dla branży, która kontynuuje wprowadzanie innowacji i zmian.”

Każdy z rejestrów oferuje armatorom szczególne propozycje. Panos Kirnidis, dyrektor generalny Palau International Ship Registry (PISR), względnego nowicjusza założonego w 2012 r., twierdzi, że ich autorska platforma oprogramowania (ePISR) umożliwia szybkie, elektroniczne dostarczanie certyfikatów i dokumentacji dla statków tego samego dnia. Dodatkowo, system zapobiegania brakom, pomaga statkom przed inspekcjami PSC oraz w ich trakcie.

Kabotaż i Ustawa Jonesa

Większość krajów (np. USA, Nigeria, Indonezja, Malezja i inne) chroni swoją żeglugę krajową, ograniczając krajowe trasy żeglugowe tylko dla statków pływających pod własną banderą. Nazywa się to kabotażem i jest realizowane na mocy prawa żeglugi handlowej danego kraju. W Stanach Zjednoczonych kabotaż został wprowadzony na mocy Jones Act.

Benedict Oregbemhe z kancelarii adwokackiej Benfield w Nigerii zauważa, że specyfiką nigeryjskiego prawa kabotażowego jest to, że statek musi być zbudowany w Nigerii. Z kolei regulacje indonezyjskie obejmują statki zarejestrowane w Indonezji i podlegające krajowym wymogom dotyczącym własności, a dodatkowo obejmują również określone ładunki.

Nicole Andrescavage z amerykańskiej firmy prawniczej Lewis Brisbois Bisgaard & Smith wyjaśnia, że Jones Act generalnie wymaga, aby statki zaangażowane w handel wewnętrzny były zbudowane i rejestrowane w USA oraz stanowiły własność obywateli amerykańskich. Prawo to ogranicza również zagraniczne prace remontowe i określa wymagania dotyczące załogi. Wszyscy oficerowie i trzy czwarte szeregowych członków załogi muszą być posiadać obywatelstwo lub stałe miejsce pobytu w USA. Różne aspekty Jones Act zostały wprowadzone zarówno przez amerykańską Straż Przybrzeżną, jak i Urząd Celny i Ochrony Granic.

Katy Ware informuje, że od czasu wystąpienia z Unii Europejskiej, Wielka Brytania utrzymuje politykę otwartego wybrzeża i nie nakłada żadnych ograniczeń na zagraniczne statki prowadzące działalność kabotażową na jej wodach.

Niektóre państwa bandery rejestrują statki na czas czarteru bezzałogowego, np. Singapur, Wielka Brytania, Włochy. W Stanach Zjednoczonych, według Andrescavage’a, rejestracje te są nieco inne, ponieważ państwo bandery właściciela ma stały nadzór nad jego statkami. Aby rejestracja statku w czarterze bezzałogowym była możliwa, na czas takiego rejestru,  armator musi zawiesić rejestrację stałą w swoim państwie bandery.

Zielona żegluga

„Jesteśmy przekonani, że państwa bandery mają do spełnienia ważną rolę w promowaniu ekologicznej żeglugi i pomaganiu branży morskiej w osiągnięciu celów IMO w zakresie ochrony środowiska”, mówi Cameron Mitchell, dyrektor Rejestru Wyspy Man. „Naszym wspólnym obowiązkiem jest reagowanie na kryzys klimatyczny poprzez podjęcie działań mających na celu wprowadzenie rzeczywistych zmian z korzyścią dla środowiska i gospodarki. Getting to Zero Coalition, porozumienie skupia różnorodne organizacje i ma nadzieję na bliską współpracę pomiędzy nimi, aby pomóc w uczynieniu komercyjnie opłacalnych, zeroemisyjnych statków powiększającą się rzeczywistością.”

Niewykluczone, że Mitchell mówi również w imieniu wielu innych, w sytuacji, gdy rejestry statków umocnią swoją pozycję i wezmą na siebie odpowiedzialność za wprowadzanie trwałych zmian.

W Morskim Rejestrze Bahamów został zarejestrowany Carnival’s Mardi Gras, pierwszy wycieczkowy statek napędzany LNG, żeglujący po wodach obu Ameryk. Statki napędzane LNG charakteryzują się mniejszym zużyciem paliwa i pozostawiają znacznie mniejsze skutki ekologiczne niż tradycyjne statki napędzane olejem napędowym.

„Innowacyjność jest kluczem do utrzymania statusu bandery”, mówi Katy Ware. „Brytyjski Rejestr Statków jest w pełni świadomy potrzeby – i rosnącego w branży pragnienia – bardziej zrównoważonego rozwoju żeglugi, a my pracujemy nad osiągnięciem tego celu z naszym pełnym zaangażowania, zespołem Maritime Future Technologies”.

Autor: MD/The Maritime Executive