Marynarki wojenne państw bałtyckich. Jaką siłą na morzu dysponują Litwa, Łotwa oraz Estonia?

Nikogo nie zdziwi, że najskromniejsze siły morskie na Bałtyku są utrzymywane przez trzy tzw. państwa bałtyckie: Litwę, Łotwę i Estonię. Są to najmniejsze i dysponujące najskromniejszą liczbą podatników organizmy państwowe. W dodatku odzyskały niepodległość zaledwie 29 lat temu i ich gospodarka przez wiele lat borykała się z różnego rodzaju problemami – od potrzeby przeprowadzenia desowietyzacji, przez zmagania w obliczu zmian światowej koniunktury (w tym z kryzysem roku 2009) po emigrację. Nic więc dziwnego, że państwa bałtyckie stawiają przed swoimi siłami morskimi ograniczone zadania, inwestując przede wszystkim w – najbardziej efektywne kosztowo w ich sytuacji – siły lądowe.

Marynarka Wojenna Litwy

Przed Marynarką Wojenną Litwy (Lietuvos karinės jūrų pajėgos) stawiany jest dość ograniczony zakres zadań, w tym operacje wykrywania i niszczenia min oraz ładunków wybuchowych. Wynika to z faktu, że litewskie wody terytorialne, podobnie jak łotewskie, estońskie czy polskie były widownią bardzo intensywnych działań morskich w czasach drugiej wojny światowej, w tym wojny minowej. Pozostałości z tamtego konfliktu nadal stanowią zagrożenie.

Specjalizacja ta sprawia, że Litwa jest jednym z państw wspierających NATO-wską grupę przeciwminową Nr. 1 (Standing NATO Mine Countermeasures Group 1) w Siłach Szybkiego Reagowania NATO, wraz z pozostałymi państwami bałtyckimi, Polską, Niemcami, Holandią, Danią, Wielką Brytania i Belgią. Litwa wspólnie z Łotwą wystawiają także dwa okręty do zwalczania min. Wchodzą one w skład tzw. Bałtyckiego Dywizjonu Zwalczania Min (BALTRON). Wspiera go także Estonia, która jednak po redukcjach udostępnia mu swoją infrastrukturę portową.

Oprócz tego litewskie okręty i ich załogi mają za zadanie wspieranie operacji własnych sił specjalnych. Wyselekcjonowane okręty wchodzą też w skład litewskich sił szybkiego reagowania (Rapid Reaction Force), mobilizowanych w ciągu maksymalnie 24 h w przypadku wystąpienia zagrożenia wojną hybrydową bądź terroryzmem. Do tego dochodzą zadania stawiane przed każdą cywilizowaną marynarką wojenną, takie jak: ochrona interesów narodowych na wodach terytorialnych, w tym ochrona przed ich zanieczyszczeniem, misje SAR, zwalczanie przemytu, ochrona linii komunikacji morskiej i łowisk.

Litewska Marynarka Wojenna składa się z flotylli okrętów (podzielonych na dywizjon przeciwminowy, dywizjon okrętów patrolowych i grupę jednostek portowych), systemu dozoru morskiego, zespołu nurków wyspecjalizowanych w niszczeniu ładunków wybuchowych, służby logistycznej, centrum szkoleniowego, a także centrum koordynacji ratownictwa morskiego. Jej personel składa się z 600 osób w tym pracowników cywilnych. To niewiele, biorąc pod uwagę, że liczebność całych sił zbrojnych ma sięgnąć w najbliższych latach 20 tys. ludzi.

Okręty Republiki Litewskiej należą do najstarszych na Bałtyku, mimo wycofania kilku jednostek w ostatnich latach, m.in. dwóch postsowieckich korwet. Największa jednostka – stawiacz min Jotvingis (typ Vidar, wyporność standardowa 1 750 ton) – pozyskany został od Norwegii, w której służył od 1977 roku. Pozostałe dwie jednostki (Sklavis i Kuršis) to niszczyciele min typu Hunt, wzięte po Royal Navy i pierwotnie wprowadzone do służby w roku 1982. Z kolei flotę patrolowców tworzą cztery post-duńskie okręty służące odpowiednio od: 1985, 1988 (dwa) i 1993 roku. Obrazu litewskiej floty dopełniają postsowiecki okręt ratowniczy, kuter i holownik (roczniki odpowiednio 1983, 1986 i 1955) z grupy portowej. Bazą litewskiej marynarki wojennej jest Kłajpeda, którą przystosowano także do przyjmowania sojuszniczych jednostek z NATO w ramach obowiązku kraju gospodarza (Host Nation).

Siły Morskie Łotwy

Siły Morskie Łotwy (Latvijas Jūras Spēki) są większe od marynarki litewskiej i odgrywają większą rolą w systemie obrony państwa ze względu na dłuższą linię brzegowa tego kraju i liczne działania minowe, jakie były przeprowadzane w Zatoce Ryskiej w czasie II wojny światowej. Jej zadania są jednak podobne. Trzon dywizjonu przeciwminowego tworzy drugi stawiacz min typu Vidar (Virsaitis) i pięć niszczycieli min pozyskanych od Holandii (typ Tripartite, wszystkie wybudowane w 1984 roku). Dumę stanowi pięć 125 tonowych, nowoczesnych patrolowców typu Skrunda wyprodukowanych częściowo na Łotwie we współpracy z Niemcami (stocznia Abeking & Rasmussen) w układzie katamarana.

Do służby weszły one w latach 2011–2014. Tworzą dywizjon okrętów patrolowych, a w zadaniach uzupełnia je sześc łodzi patrolowych typu KBV, należących do flotylli Straży Wybrzeża. Zostały one pozyskane ze Szwecji i pamiętają lata 60. Niewiele młodszy jest także okręt hydrograficzny Varonis, który pierwotnie wszedł do służby w holenderskiej marynarce wojennej w 1973 roku i obecnie wchodzi w skład dywizjonu patrolowców razem z okrętami typu Skrunda. Na jego pokładzie rezyduje zespół nurków marynarki wojennej. Oprócz tego w skład łotewskiej marynarki wchodzi służba obserwacyjno-łącznosciowa, sztab  i Bałtycki Warsztat Wyposażenia Minowego.

Bazy i infrastruktura łotewskiej floty są rozsiane wzdłuż wybrzeża. Sztab flotylli okrętów wojennych (dywizjony: przeciwminowy i okrętów patrolowych) znajduje się w Lipawie, podobnie jak centrum szkoleniowe (w tym centrum szkolenia nurków dla wszystkich państwo bałtyckich) i główna baza logistyczna. Z kolei flotylla Straży Wybrzeża stacjonuje w większości w Rydze (część okrętów w Lipawie i Windawie). Wzdłuż całej linii brzegowej rozmieszczony jest także batalion obrony wybrzeża.

Estońskie siły morskie

Marynarka Wojenna Estonii (Eesti Merevägi) uległa w ostatnich latach znacznej redukcji z przyczyn finansowych.  W 2013 roku wycofana została fregata Admiral Pitka – jedyny tak duży okręt bojowy eksploatowany przez to państwo bałtyckie. Obecnie Estończycy eksploatują jedynie cztery jednostki pływające: trzy niszczyciele min typu Sandown zakupione od Wielkiej Brytanii w 2006 roku (wyprodukowane w latach 1988-1992) oraz pozyskany w tym samym roku od Danii okręt pomocniczy Wambola (typ Lindormen), będący bazą dla nurków-minerów (rok produkcji: 1973). Niszczyciele min są jednostkami wartościowymi i obecnie przechodzą modernizację kosztująca łącznie około 30 mln dolarów.

Estończycy zaangażowali się w liczne operacje międzynarodowe, partycypując m.in. przy dozorze Morza Bałtyckiego (SUCBAS) i programie EU NAVFOR MED/Sophia. Obecnie marynarka wojenna Estonii korzysta z bazy Miinisadam w północnej części Tallina. W Tallinie też znajduje się Bałtycka Morska Szkoła Komunikacji wspólna dla wszystkich państw bałtyckich.

Autor: Maciej Szopa