Ministerstwo Obrony Narodowej zapowiada nowelizację przepisów regulujących zasady działania Marynarki Wojennej i innych komponentów Sił Zbrojnych RP na morzu. Projekt ustawy nr. UD245 „Bezpieczny Bałtyk” ma zwiększyć skuteczność reagowania na zagrożenia wobec morskiej infrastruktury krytycznej i umożliwić sprawne działanie w warunkach ograniczonej informacji sytuacyjnej.

„Bezpieczny Bałtyk”: nowe uprawnienia dla Marynarki Wojennej

Na łamach portalu WNP dziennikarz Rafał Lisiecki opisał zapowiedź projektu legislacyjnego, który Ministerstwo Obrony Narodowej określa mianem „Bezpieczny Bałtyk”. Zgodnie z informacją zawartą w rządowym wykazie prac legislacyjnych, planowane zmiany mają na celu usprawnienie działań Sił Zbrojnych RP w razie zagrożenia bezpieczeństwa państwa na wodach terytorialnych.

Projekt obejmuje zarówno wzmocnienie ochrony infrastruktury krytycznej na Morzu Bałtyckim – w tym gazociągów, farm wiatrowych i podmorskich kabli – jak również stworzenie podstaw prawnych do prowadzenia działań patrolowych, odstraszających oraz monitorujących, także poza granicami kraju.

Nowe uprawnienia dowódców i automatyczne decyzje o użyciu uzbrojenia

Jednym z kluczowych elementów reformy jest rozszerzenie uprawnień dowódcy operacyjnego Sił Zbrojnych RP w zakresie użycia zestawów obrony powietrznej, w tym Patriot. W razie bezpośredniego zagrożenia, decyzja o otwarciu ognia może zostać podjęta automatycznie – bez konieczności zatwierdzenia przez wyższe szczeble dowodzenia. W przypadku utraty łączności, uprawnienia przejmie dowódca grupy ogniowej.

Oznacza to, że choć z punktu widzenia załogi czas reakcji skraca się do sekund, pełna odpowiedzialność za konfigurację algorytmu zagrożeniowego (tzw. man-out-of-the-loop) pozostaje na szczeblu operacyjnym. Kluczowe pozostaje to, że zasady automatycznego użycia uzbrojenia – tzw. reguły otwarcia ognia – ustalane są na szczeblu Dowódcy Operacyjnego RSZ.

Użycie sił zbrojnych poza granicami

Nowelizacja wprowadza nową przesłankę dla użycia sił zbrojnych poza terytorium Polski – „wzmocnienie bezpieczeństwa RP”. Odniesienie do art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych ma stanowić podstawę prawną dla działań w ramach prawa do samoobrony.

W ramach projektu mającego na celu usprawnienie działań Sił Zbrojnych RP, Minister Obrony Narodowej uzyska możliwość przekazania decyzji o użyciu wojska poza granicami państwa Dowódcy Generalnemu RSZ i Dowódcy Operacyjnemu RSZ – z zastrzeżeniem prawa do uchylenia ich rozstrzygnięć.

Ochrona infrastruktury: szybka reakcja ogniowa

Projekt zakłada, że w razie bezpośredniego zagrożenia dla infrastruktury krytycznej – np. gazociągu Baltic Pipe, morskich farm wiatrowych czy podmorskich kabli – dowódca okrętu będzie mógł wydać rozkaz użycia broni, jeżeli okoliczności będą wymagały natychmiastowego działania. Projekt ustawy przewiduje również rozszerzenie kompetencji dowódców okrętów Marynarki Wojennej o uprawnienia przysługujące obecnie jednostkom Straży Granicznej. Na wodach wewnętrznych oraz w pasie morza terytorialnego dowódcy będą mogli podejmować działania polegające na zatrzymaniu i kontroli statków cywilnych, wydawaniu poleceń zmiany kursu, prowadzeniu pościgu, a także – w razie potrzeby – użyciu broni. To wyraźna zmiana w funkcji operacyjnej Marynarki Wojennej, której rola w zabezpieczeniu granic morskich państwa zostaje istotnie wzmocniona.

W przepisie mowa o „użyciu broni”, jednak nie precyzuje się, czy obejmować to będzie jedynie indywidualne wyposażenie żołnierzy, czy również uzbrojenie okrętowe – takie jak rakiety, torpedy czy systemy artyleryjskie. To istotna kwestia, wymagająca doprecyzowania zarówno w wykładni przepisów, jak i w praktyce operacyjnej.

Odniesienia międzynarodowe

Analogiczne uprawnienia otrzymają również dowódcy okrętów Marynarki Wojennej RP. W warunkach przymusu bezpośredniego będą mogli samodzielnie użyć pokładowych środków bojowych. Te zapisy skracają łańcuch decyzyjny z minut do sekund – kluczowe w tzw. „szarej strefie” Bałtyku.

Choć wskazane informacje nie pojawiły się w materiale opublikowanym na portalu WNP, warto uzupełnić kontekst o istotny aspekt operacyjny. Nowelizacja przepisów wpisuje się w standardy obowiązujące w siłach morskich państw sojuszniczych, w tym w Marynarce Wojennej Stanów Zjednoczonych. US Navy działa bowiem w oparciu o zestaw wewnętrznych wytycznych określanych jako Standing Rules of Engagement (SROE), opracowanych przez Joint Chiefs of Staff. 

Dokument ten precyzyjnie wsakzuje, w jakich okolicznościach i na jakich zasadach dowódcy mają prawo użyć siły – zarówno w czasie wojny, jaki i pokoju. Charakterystycznym elementem amerykańskiego modelu dowodzenia jest szeroki zakres swobody decyzyjnej przyznawany dowódcom szczebla operacyjnego i taktycznego. Tego rodzaju rozwiązanie pozwala na natychmiastowe działanie w sytuacjach zagrożenia – zwłaszcza na akwenach oddalonych od głównych ośrodków dowodzenia.

Prace legislacyjne, harmonogram i szerszy kontekst strategiczny

Ministerstwo Obrony Narodowej planuje przyjęcie ustawy w III kwartale 2025 roku. Projekt jest elementem większej całości pod nazwą „Tarcza Bałtyku”, która obejmuje także programy „Zielony Okręg Przemysłowy Kaszubia” oraz „Pakt dla Bezpieczeństwa Polski – Pomorze Środkowe”.

Jeśli rząd utrzyma obecne tempo prac, ustawa może wejść w życie jeszcze przed sezonem zimowym 2025/26 – kiedy infrastruktura krytyczna na morzu jest najbardziej narażona.

Źródło: WNP/Mariusz Dasiewicz

• Kto naprawdę zarządzał operacjami podwodnymi NATO podczas BALTOPS 22
• Co wiemy o strefach NATO w rejonie eksplozji gazociągu Nord Stream?
• Kto dokonał sabotażu na gazociąg Nord Stream?